Από τις Εκδόσεις Γρηγόρη κυκλοφόρησε το βιβλίο του εκπαιδευτικού (θεολόγου-φιλολόγου) Χρήστου Αθ. Βασιλάκη (από το Κομμένο Άρτας) με θέμα «Το αίμα των μαρτύρων: Το Κομμένο στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής». Πρόκειται για μια ιστορική μελέτη που αναφέρεται στη σφαγή των κατοίκων του Κομμένου της Άρτας στις 16 Αυγούστου 1943. Στο πρώτο κεφάλαιο, ο συγγραφέας με τον τίτλο «O τόπος και οι άνθρωποι» δίνει μια τοπιογραφία και ανθρωπογεωγραφία του μαρτυρικού τόπου καταγωγής του και των κατοίκων από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι τις απαρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, με τον τίτλο «H ιστορία» αναφέρεται στα αίτια και τις αφορμές της σφαγής από τον τακτικό γερμανικό στρατό της Βέρμαχτ και εστιάζει την προσοχή του στις δύο επιχειρήσεις «Αύγουστος» και «Έκπληξη», που διεξήγαγε το στρατηγείο της 1ης ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις, με έδρα τα Ιωάννινα.
Στο τρίτο κεφάλαιο, ο Χρ. Βασιλάκης επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην τοπική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στους δύο εθνομάρτυρες κληρικούς του Κομμένου. Στο τέταρτο κεφάλαιο, εστιάζει την προσοχή του αναγνώστη στα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι νεοσύλλεκτοι οπαδοί της χιτλερικής ιδεολογίας.
Παράλληλα, ο κ. Βασιλάκης περιγράφει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες το φευγιό των μισών κατοίκων του μαρτυρικού χωριού στον Άραχθο ποταμό. Στο πέμπτο κεφάλαιο, ο συγγραφέας αναφέρεται στην τραγωδία κατά τις πρώτες ημέρες της σφαγής, τη γραφειοκρατική διαστρέβλωση και τις πρώτες αντιδράσεις των Γερμανών στρατιωτών του 12ου λόχου του 98ου συντάγματος της 1ης Ορεινής Μεραρχίας.
Στο έκτο κεφάλαιο, δίνεται με γλαφυρό τρόπο η κατάσταση στα πρώτα μετακατοχικά χρόνια στην Ήπειρο και στο Κομμένο, καθώς και τις προσπάθειες της Εισαγγελίας του Μονάχου για την αναζήτηση των εγκληματιών. Πολύ σημαντική προσπάθεια εκ μέρους του συγγραφέα είναι η δημοσίευση δύο καταθέσεων Αυστριακών στρατιωτών που πήραν μέρος στη μαζική δολοφονία των κατοίκων του Κομμένου.
Στο έβδομο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Η παράδοση» γίνεται μια φιλότιμη προσπάθεια λαογραφικής προσέγγισης με τραγούδια και μοιρολόγια από τη σφαγή. Στο όγδοο και τελευταίο κεφάλαιο, ο συγγραφέας με φιλοσοφική εμβρίθεια και στοχαστική διάθεση προσπαθεί να τονίσει και να αναλύσει την τραγωδία της ιστορίας και να απαντήσει στο ερώτημα εάν ποτέ ο πόλεμος θα εξαλειφθεί -και με ποιο τρόπο- από το ανθρώπινο γένος. Ο τίτλος του κεφαλαίου -εξίσου σημαντικού με τα προηγούμενα- είναι «Μια φιλοσοφία της ιστορίας και της αντίστασης».
Ο συγγραφέας Χρ. Βασιλάκης τονίζει με έμφαση ότι ο Ελληνισμός βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή για την επιβίωσή του, με ένα ελλαδικό κράτος που παραπαίει στην παρακμή της καταναλωτικής αυτάρκειας και της ιστορικής αφασίας. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ είναι επιτακτικός ο αγώνας και η προσπάθεια για μια νέα «εθνική αντίσταση», όχι σε εξωτερικούς εχθρούς, αλλά ενάντια στον μηδενισμό και την περιχαράκωση στο εγώ που μαστίζουν τη νεοελληνική κοινωνία. Ο συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου παραθέτει ονομαστικό κατάλογο των 317 θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, παράρτημα εγγράφων και φωτογραφικό υλικό που αναφέρεται και σε νεότερες δύσκολες ιστορικές στιγμές του ελληνικού βίου. Εντυπωσιακός -στο τέλος του βιβλίου- είναι ο κατάλογος με μελέτες, άρθρα και αναφορές στον Τύπο σχετικά με το Κομμένο, ενώ παρατίθεται και πλούσια βιβλιογραφία με ξενόγλωσσες πηγές και βοηθήματα.
Τη φιλολογική επιμέλεια της έκδοσης είχε ο Βασίλης Μαλισιόβας. Το αίµα των µαρτύρων» αποτελεί τον καρπό πολύχρονης και πολύµοχθης έρευνας στα γερµανικά και ελληνικά αρχεία σχετικά µε τη σφαγή 317 κατοίκων στο Κοµµένο της Άρτας, µεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά, στις 16 Αυγούστου 1943. Ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήµατα πολέµου που διέπραξε ο τακτικός στρατός της Βέρµαχτ όχι µόνο στον ελλαδικό, αλλά και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. Στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα, έμελλε στον νομό της Άρτας να γραφτεί μία από τις τραγικότερες σελίδες της νεοελληνικής ιστορίας. Ο τόπος είναι το μαρτυρικό Κομμένο της Άρτας, που γνώρισε την πιο απάνθρωπη σφαγή των ναζιστικών στρατευμάτων και που παραμένει άγνωστο στους σημερινούς Νεοέλληνες, βαθύτατα τραυματισμένο από την αδιαφορία και την περιθωριοποίηση της σύγχρονης Ελλάδας.
Η παρούσα μελέτη έχει τον χαρακτήρα μιας έρευνας στα ιστορικά γεγονότα της εποχής, αλλά και σε ντοκουμέντα αυτοπτών μαρτύρων, τόσο από την πλευρά του μαρτυρικού αυτού τόπου, όσο και από ανακρίσεις (της εισαγγελίας του Μονάχου) στρατιωτών, κυρίως Γερμανών και Αυστριακών, που έλαβαν μέρος στη μεγάλη σφαγή. Η τραγωδία του Κομμένου είναι η μόνη που εμφανίζει το στοιχείο του παραλογισμού και της διαστρέβλωσης από την πλευρά της επιχειρησιακής κτηνωδίας των γερμανικών στρατευμάτων της Μεραρχίας «Εντελβάις», του λεγόμενου «Τάγματος Θανάτου», αλλά και παραμένει η μοναδική σφαγή σε βάρος άμαχου πληθυσμού, ακόμη και νηπίων, και που δεν μπορεί να καταταγεί στα γερμανικά αντίποινα κατοχής. Επιχειρείται επίσης μία φιλοσοφική ενατένιση της τραγωδίας του Κομμένου, που αποτελεί ένα μικρό δείγμα της τραγωδίας της ιστορίας και των ιστορικών συμβεβηκότων της.
Παράλληλα, η εξιστόρηση των γεγονότων βρίσκει εύφορο έδαφος ανάπτυξης στη λαογραφία του τόπου (είτε σε πεζά, είτε σε ποιητικά κείμενα), τραγούδια, ποίηση, μοιρολόγια, αναμνήσεις, σκέψεις και όνειρα, χαμένων ελπίδων που εκφράζουν τον πόνο και τον καημό της σύγχρονης Ρωμιοσύνης, που μέσα από τις θυσίες της είναι προορισμένη να πρωτοπορεί στον χώρο του πνεύματος και του έσχατου ερωτήματος της Ιστορίας.
Τέλος, στο παρόν πόνημα επιχειρείται ένας παραλληλισμός της εποχής εκείνης με τη σημερινή κατοχή της Ελλάδας όχι τόσο από εξωτερικούς, αλλά εσωτερικούς εχθρούς, που οδηγούν σε μία αθεράπευτη παρακμή και μία απελπιστική κρίση, που εγκλωβίζει όλους τους τομείς της σύγχρονης κοινωνίας, απειλώντας τη γεωγραφική και ιστορική υπόσταση του ελληνικού κράτους.
Η φιλολογική επιμέλεια του βιβλίου έγινε από τον Βασίλη Μαλισιόβα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Χρήστος Βασιλάκης γεννήθηκε το 1964 στο μαρτυρικό χωριό Κοµµένο της Άρτας. Σπούδασε Θεολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Παράλληλα ασχολήθηκε µε την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα και την τοπική ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του. Άρθρα και µελέτες ιστορικού και φιλοσοφικού περιεχοµένου έχουν δηµοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά.
Σήµερα υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση.
