Ο τάφος του Ευαγγελιστή Λουκά στην Θήβα της Βοιωτίας

Της Ειρήνης Οικονομίδου

θεολόγου – πολιτ. επιστήμονος – διπλ.ξεναγού

Σύμφωνα με τον Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής, που ήταν ελληνικής καταγωγής από την Αντιόχεια της Συρίας και ιατρός επιστήμων της εποχής εκείνης, ετελείωσε την ζωήν του μαρτυρικώς στην Θήβα της Βοιωτίας (τον κρέμασαν σε μια ελιά σύμφωνα με την πηγή της Πατρολογίας MIGNE Ε.Π. 145,210, Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος, Εκκλησ. Ιστορία 14ος αι.), όπου είχε έλθει να κηρύξει το Ευαγγέλιο, μετά το Μαρτύριο του Αποστ. Παύλου στην Ρώμη επί Νέρωνος (Ευσέβιος, Ιστορ. βιβλ. 20).

Ο τόπος του μαρτυρίου του Αγ. Λουκά κατά την παράδοση, είναι το σημερινό παλαιό νεκροταφείο των Θηβών (ανατολικά της πόλεως), η εκκλησία του οποίου ονομάζεται Αγ. Λουκάς. Μέσα σ αυτόν τον ναό βλέπουμε σήμερα, στο δεξιό μέρος του ιερού (διακονικό), την αρχαία ρωμαϊκή λάρνακα (σαρκοφάγο), όπου είχε εναποτεθεί το άγιο λείψανο.

Ο τάφος αυτός ανήκει στο Β π.Χ. αι., όταν πολλοί Ρωμαίοι είχαν εγκατασταθεί στην Ελλάδα, λόγω της ρωμαϊκής κατακτήσεως και ανήκε στη ρωμαϊκή οικογένεια Νηδύμου – Ζωσίμου, όπου είχε ταφή και ο μικρός γιός του Ζωσίμου, Νηδυμος, σύμφωνα με το ανέκδοτο αρχείο του Επ. Παπαβασιλείου, γραμματέως της Βουλής, κατατεθειμένο στην βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Οι χριστιανοί της Θήβας ετοποθέτησαν το άγιο λείψανο του Αγίου Λουκά σ αυτήν την λάρνακα “λόγω τιμής”. Επί Αυτοκράτορος Κωνσταντίου (337-361), υιού του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το άγιο λείψανο μετεφέρθη στην Κωνσταντινούπολη (3 Μαρτίου 357) με την βοήθεια του Αγίου Αρτεμίου Δούκα της Αιγύπτου και τοποθετήθηκε κάτω από το ιερό του Ναού των Αγ. Αποστόλων, μαζί με τα άγια λείψανα των Αγίων Ανδρέου και Τιμοθέου.

Κατά την μαρτυρία του εκκλησιαστικού συγγραφέως Νικηφόρου – Καλλίστου Ξανθοπούλου, την ημέρα του μαρτυρίου του έπεσε από τον ουρανό ένα θαυματουργό υγρό επάνω στον τάφο του, που θεράπευε τα μάτια. Η θεραπευτική αυτή δύναμις εξέρχεται μέχρι σήμερα από την μαρμάρινη λάρνακα. Το γεγονός, ότι η λάρνακα εξακολουθεί να θαυματουργή ύστερα από τόσους αιώνες, είναι αποδεικτικό στοιχείο, ότι πρόκειται για τον αυθεντικό τάφο του Ευαγγελιστού Λουκά. Το άγιο λείψανο βρίσκεται σήμερα στην Παδοβα της Ιταλίας κοντά στην Βενετία, όπου μετεφέρθη από τούς Φράγκους κατακτητάς του Βυζαντίου το 1204 και είναι τοποθετημένο στην εκκλησία Santa Justina στο κέντρο της πόλεως (φωτό).

Πρέπει, λοιπόν, να καταστήσωμε γνωστή πανελληνίως την ύπαρξη αυτού του μεγάλου προσκυνήματος της Ορθοδοξίας, που μπορεί να πάρει και παγκόσμιες διαστάσεις, λόγω του ενδιαφέροντος των θρησκευομένων της Δυσεως, όπως συνέβη και με τούς Φιλίππους της Μακεδονίας και την Πάτμο. Το ίδιο δε πρέπει να κάνωμε και για την Πάτρα (μαρτύριο Αγ. Ανδρέου) και για την Νικόπολη Πρεβέζης (Τιτ.3,12), όπου ο Απ.Παύλος πέρασε ένα χειμώνα και όπου σήμερα υπάρχουν δάπεδα ψηφιδωτά βασιλικών του 5ου μ.Χ. αι. (τα καλύτερα διατηρημένα όλης της Βαλκανικής).

Το μνημονευθέν κείμενο της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Νικηφόρου – Καλλίστου Ξανθοπούλου, έχει ως εξής:

“Λουκάς δ ἐξ Αντιοχείας είλκε το γένος ήτις κατά την Κοίλην κείται Συρίαν, τέχνη μεν ιατρός, άκρως δε την ζωγράφου τέχνην εξεπιστάμενος. Θηβαις δ ἐν επταπύλοις τω θεσπεσίω περιτυχών Παύλω, την πατρώαν πλάνην απείπατο Χριστώ προσιών. Αντί δε σωμάτων την των ψυχών ηλλάξατο θεραπείαν. Και δη το κατ αὐτόν Ευαγγέλιον συνεγράψατο Παύλου υπαγορεύσαντος. Ωσαύτως δε και τας των Αποστόλων Πράξεις. Συνδιαγαγών δ ἐν Ρωμη τω Παύλω, επανήκει τη Ελλάδι αύθις. Πολλούς δε τω φωτί της θείας γνώσεως ποδηγήσας, υπό των αθετούντων τον Θείον Λογον, επί καρποφόρου ελαίας αναρτηθείς, ου γαρ ην ξύλον ξηρόν ώστε εις σταυρόν διασκευασθήναι, τω Θεώ την ψυχήν παρατίθησιν, ογδοήκοντα ετών γενόμενος, ως φασίν. Οπου δε το σώμα αυτού κατετέθη μεταξύ μνημείων πολλών, προσευχή των πιστών καταμηνύεται. Κολλύρια γαρ ιατρικά ο Θεός ύσεν άνωθεν του θείου αυτού μνήματος, εις σύμβολον οίμαι, της αυτού ιατρείας. Εξ ου και γνώριμος ο τάφος τοις αυτού πάσι καθίστατο. Φασί δε αυτόν πρώτιστον την τε Χριστού εικόνα και της αυτόν θεοπρεπώς τεκούσης, έτι δε και των κορυφαίων αποστόλων, δια ζωγραφικής ιστορίσαι τέχνης, καντεύθεν εις πάσαν την οικουμένην το τοιούτον ευσεβές και πάντιμον έργον εξενεχθείναι. Το γε μην αιδούς απάσης άξιον το ιερόν αυτού λείψανον Κωνστάντιος, ο του Μ. Κωνσταντίνου υιός, δι ᾿Αρτεμίου του μεγίστου μάρτυρος εκ Θηβών μετακομισάμενος, ωσαύτως δε και το του πρωτοκλήτου Ανδρέου εκ Πατρών της Αχαΐας, έτι δε και εκ της εν Ασίᾳ Εφέσου Τιμοθέου του Αποστόλου, εν τη επωνύμω του πατρός αυτού πόλει, τω των ιερών Αποστόλων σηκώ σεβασμίως κατέθετο” (MIGNE Ε.Π. 145,210)